Սիրտ-անոթային հիվանդությունների բարձր տարածվածության պատճառով դեռ անցյալ դարի կեսերից գիտնականները առանձնահատուկ ուշադրություն դարձրեցին սննդային օրաբաժիններում ճարպերի (հատկապես հագեցած) պարունակության հարցին: Նրանց կողմից անցկացված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մինչև 65 տարեկանների մոտ սննդի մեջ ճարպերի քանակության 10% կրճատման դեպքում ինֆարկտները նվազել են 9%-ով:
Արևմտյան Եվրոպայի երկրներում ճարպի քանակի որոշակի սահմանափակումների միջոցով սրտի իշեմիկ հիվանդությունների տարածվածության արձանագրված կայունության հիմքում ընկած է խոլեստերինի հիպոթեզը, ըստ որի կենդանական ծագում ունեցող ճարպերի քանակի կրճատումը արյան մեջ խոլեստերինի մակարդակի իջեցման միջոց է: Այսօր արդեն հստակ է, որ սիրտ-անոթային հիվանդությունների զարգացմանը նպաստում են չբալանսավորված սնունդը, հիպոդինամիան և ծխելը: Այս հիվանդություններով հիվանդանալու ռիսկը մեծ է` հատկապես հավելյալ քաշ, հիպերտենզիա, դիսլիպոպրոտեինեմիա և դիաբետ ունեցող մարդկանց մոտ:
Արանից բխում է, որ սիրտ-անոթային հիվանդությունների կանխարգելման հիմքում ընկած է ճարպային փոխանակության նորմալացումը: Անհրաժեշտ է կանոնավոր օգտագործել մրգեր, բանջարեղեն, հատապտուղներ և ծովային ձկներ: Ապացուցված է, որ օրեկան 50 գ ծովային ձկների օգտագործումը 50%-ով իջեցնում է սիրտ-անոթային հիվանդություններից մահացության ռիսկը (ձկներում բարձր է լինոլենաթթվի և K-ի պարունակությունը):
Ճարպային փոխանակության նորմալացմանը նպաստում են նաև այն նուտրիենտները, որոնք իջեցնում են խոլեստերինի յուրացումը և հագեցած ճարրպերի յուրացումը աղիքներում: Դրանք են` սիտոստերինները (բուսական ստերինները), սննդաթելերը, անտիօքսիդանտները և ֆոլատը (իջեցնում է արյան շիճուկում աթերոսկլորոզի համար կարևոր ռիսկի գործոն հանդիսացող հոմոցիստեինի մակարդակը): Բազմաթիվ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ռացիոնում սոյայի մթերքների ընդգրկումը թողնում է դրական ազդեցություն արյան շիճուկի ճարպաթթուների սպեկտրի վրա, որն ամենայն հավանականությամբ պայմանավորված է նրա ամինաթթվային կազմով:
Վերջին ժամանակներում շատ ակտիվ խոսվում է սիրտ-անոթային հիվանդությունների վրա ալկոհոլի փոքր և չափավոր դոզաների դրական ազդեցության մասին՝ (1 բաժակ բնական գինի) հիմնականում անոթային ախտաբանության ժամանակ: Սակայն օրինակ գլխուղեղի անոթների պաթոլոգիայի ժամանակ ալկոհոլն ունի բացասական էֆեկտ, դրա համար այն չի կարելի առաջարկել որպես ամենօրյա կանխարգելիչ միջոց (կարող է բերել նաև կախվածության):
Կան տվյալներ նաև ոչ ֆիլտրացված սուրճի (լուծվող) խոլեստերինի մակարդակը բարձրացնելու վերաբերյալ (հատիկները պարունակում են կաֆեստոլ` ճարպային ծագման տերպենոիդ): Պետք է նշել նաև, որ սուրճի պատրաստման ժամանակ թղթի ֆիլտրի օգտագործումն ամբողջությամբ հեռացնում է կաֆեստոլը: Օրինակ, Նորվեգիայում ամեն օր շատ են օգտագործում այս սուրճը, ինչի հետ և կապում են սիրտ-անոթային բարձր հիվանղացությունը: Դա ապացուցում է այն փաստը, որ Ֆինլադիայում օգտագործում են ֆիլտրացված սուրճ և սիրտ-անոթային հիվանդացության մակարդակը ցածր է:
Սիրտ-անոթային հիվանդությունների համար հիմնական ռիսկի գործոնը զարկերակային հիպերտենզիան է, որի զարգացման մեջ շատ կարևոր տեղ է հատկացվում կերակրի աղին այն դեպքում, երբ միաժամանակ ցածր է K-ի մակարդակը: Օրեկան 2 գ ավել աղի օգտագործումը բերում է սիստոլիկ ճնշման 5 մմ. սնդ. սյունով բարձրացման 15-19 տարեկանների և 10 մմ. սնդ. սյան բարձրացման՝ 60 տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ: Ռիսկը կտրուկ իջնում է աղի քչացման և K:Na-ի 1,5:1 հարաբերությւսն ժամանակ (մրգերի և բանջարեղենի միջոցով):
Սիրտ-անոթային հիվանդությունների ալիմենտար կանխարգելումը կազմակերպվում է մի քանի ուղղություններով.
1. Ռացիոնում իջեցնել ճարպերի քանակը 30% ըստ կալորիականության, հագեցած ճարպաթթուները մինչև 7-10%, տրանսֆորմ ճարպաթթուները՝ մինչև 1%` ի հաշիվ ճարպոտ մսի և կաթնամթերքի և հիդրոգենիզացված ճարպերի սահմանափակման:
2. ԳՉՃԹ-րը ռացիոնում պետք է կազմեն 3-7% ըստ կալորիականության (ռիսկի խմբում 10%, ընդ որում վիտամին E : ԳՉՃԹ = 1), իսկ ω6 : ω3 = 6-8 : 1՝ ի հաշիվ բուսական յուղի, ընկույզի ամենօրյա օգտագործման և շաբաթը 2-3 անգամ ձկան օգտագործման:
3. Օպտիմալ մակարդակի վրա պահել թաղանթանյութի, հակաօքսիդանտ վիտամինների, Ca-ի, ֆոլատների մակարդակը՝ ամեն օր օգտագործելով մրգեր հատապտուղներ, բանջարեղեններ, լոբազգիներ և ոչ յուղոտ կաթնամթերք:
4. Աղը օրական օգտագործել մինչև 6 գ և ավելի քիչ:
